Niet zo lang geleden werd Vereniging Bomenbelang Bronckhorst geconfronteerd met de kapaanvraag voor een Japanse notenboom (Ginkgo biloba) in Vorden. Als reden werd opgegeven dat de boom stankoverlast veroorzaakte.
Genoeg aanleiding dus om deze bijzondere boom (waarvan er verschillende in onze gemeente staan) wat meer aandacht te geven.
De oudste Ginkgo van Nederland staat in de Hortus Botanicus van Leiden en is geplant in 1785. Hoewel, Nederland zou Nederland niet zijn als er niet nog een Hortus Botanicus is die ook claimt dat ze de oudste Ginkgo van Nederland bezit. Die boom staat in de oude Hortus in Utrecht en zou in 1730 geplant zijn, hoewel ze in de literatuur voor het eerst vermeld wordt in 1787. Wie het weet mag het zeggen. Ook staat er nog een oude Ginkgo in de voormalige Hortus in Harderwijk waar tegenwoordig het Centrum voor Natuur en Milieu gevestigd is dat als logo een ginkgoblad gekozen heeft. Totaal zijn er 44 monumentale Ginkgo’s opgenomen in het internationale register van monumentale bomen (www.monumentaltrees.com).
Laat ik nu in twee van die botanische tuinen gewerkt hebben, in Leiden als stagiair en in Utrecht als vervangend hortulanus.
De bomen in Leiden en Utrecht zijn mannelijke exemplaren . Op zichzelf is dit al een opmerkelijk feit, want de huidige kwekers van Ginkgo vermelden dat bij uit zaad opgekweekte bomen 90% vrouwelijk is. Als daar vruchten aan komen, is de buurt te klein en lijkt het net alsof de boer met zijn giertank een verkeerde afslag genomen heeft. Daarom worden verhoudingsgewijs veel Ginkgo’s gekapt die een jaar of 30 geleden aangeplant zijn in de openbare ruimte. Dat zijn allemaal vrouwtjes. Momenteel worden Ginkgo’s vegetatief vermeerderd van mannelijk uitgangsmateriaal en zijn er bovendien al meerdere vormvariëteiten beschikbaar. Waar die twee mannelijke bomen vandaan komen, is niet meer te achterhalen, maar ze zouden oorspronkelijk best eens per VOC-schip uit Japan of China vervoerd kunnen zijn. Hoewel, in het journaal van de beroemde Kew Gardens wordt vermeld dat de tuin in 1754 een boom in een pot aankocht van een kweker uit Londen en die vervolgens in 1762 in het park plantte.
De ginkgo in Kew Gardens.
Nog opmerkelijker is dat beide bomen in Nederland een tak hebben waar vruchten aankomen. Die vrouwelijke takken moeten er jaren later in geënt zijn.
De Ginkgo is letterlijk de enige in zijn soort, en eigenlijk een soort conifeer met bladeren, maar veel ouder dan de huidige loof- en naaldbomen. Hij/zij wordt daarom ook wel een levend fossiel genoemd. In China en Japan staat de boom van oudsher bij tempels en pagodes vanwege het heilige karakter. Maar de afgelopen decennia is hij ook in Nederland populairder geworden als straatboom. Hij verdraagt verharding, zoals stenen en asfalt, goed. Ook kan hij uitstekend met stadse omstandigheden omgaan zoals hogere temperaturen en de geringe beschikbaarheid van vocht. De stad is eigenlijk een heel onvriendelijke omgeving voor bomen, maar de Ginkgo heeft daar geen last van.
In feite is de Ginkgo dus een perfecte ‘klimaatboom’. Deze boom kan goed tegen droogte en hoge temperaturen. Hij of zij heeft weinig ruimte nodig. Maar als je hem (en vooral niet haar) té weinig ruimte geeft, komt de stoep omhoog. Geef deze boom dus een mooie plek, waar hij groot kan worden.
Tenslotte heeft de Ginkgo ook nog een spectaculaire goudgele herfstkleur. Daarmee gaat hij de concurrentie aan met nog zo’n klimaatkanjer, de amberboom. Maar die bewaar ik voor een volgende keer.
Deze ginkgo bij zorgcentrum De Wehme in Vorden moest in 2015 het veld ruimen voor een inrit. ProWonen plantte twee nieuwe exemplaren.
Ab van Peer (voorzitter Vereniging Bomenbelang)
