Categoriearchief: Monumentale bomen

Bomenrondje met het Steenders landschap (2023)

Op 9 februari van dit jaar gaan Joost Bakker (Bomenbelang Bronckhorst), Jeroen Philippona (Bomenstichting) en Harry Sesink en Frans Peelen van Het Steenders Landschap (HSL) op pad om monumentale bomen in en rond Steenderen te schouwen. 

De Bomenstichting heeft al sinds 1984 bomen in Steenderen opgenomen in het Landelijk Register van Monumentale Bomen. Van de 14 eerder ingevoerde bomen en boomgroepen is er één in 2001 omgewaaid. De andere 13 zijn begin februari alle nog in leven.
We hebben vandaag het doel om de geregistreerde bomen te controleren en om te zoeken naar nieuwe bomen die kunnen worden opgenomen in het Register.

Als voorafje bezoeken Joost en Jeroen drie monumentale populieren tussen Baak en Steenderen die vanouds als baken in het landschap staan. We vinden zelf dat deze bomen ondanks holtes nog een tijd mee kunnen. 

Tijdens de gezellige ontvangst met koffie in huize Sesink horen we dat de gemeente deze populieren wegens gevaar gaat kappen en verzet niet meer zal baten: heel jammer, maar HSL heeft zich er al bij neergelegd. 

De ervaringen bij de andere geregistreerde bomen lopen uiteen: we zien bomen in prima conditie als de fraaie Noorse esdoorn bij de NH kerk. Met zijn omtrek van 4 meter is dit zelfs één van de dikste exemplaren van deze soort in ons land! 

Ook behoorlijk goed oogt de bruine beuk aan de Toldijkseweg. Helaas is zijn buurboom voor het zusterhuis eerder gesneuveld. Ook van de twee dikke bruine beuken voor het Meestershuis aan de Bronkhorsterweg is er één recent geveld: hij was aangetast door parasitaire zwammen. 

De zeven beuken bij de RK kerk zijn nog in redelijke conditie. 

Bij de ingang van de Begraafplaats staat de dikste beuk van het dorp: een imposante verschijning! Helaas constateren we  dat er een Tonderzwam onder aan de voet zit. Hoe lang de beuk het nog zal volhouden hangt af van de mate van aantasting door de zwam, maar van een onbezorgde toekomst is voor deze beuk geen sprake meer. Een tweede, minder zware beuk en een linde nabij de ingang van de begraafplaats zijn nog wel in goede conditie. 

Achterop de begraafplaats staat een markante treurbeuk. Deze levert een fraai beeld over de begraafplaats. Uit de kop is echter een flinke gesteltak gebroken. In de kop zit ook Tonderzwam. We vrezen dat de boom niet heel lang meer zal worden gehandhaafd. 

In het dorp zijn ook twee witte paardenkastanjes al lang erkend als monumentale boom: een fraaie, breed uitwaaierende kastanje bij het Aviko-gebouw aan de Toldijkseweg maakt nog een gezonde indruk. 

De andere kastanje, aan de J.F. Oltmanstraat, maakt al jarenlang een slechte indruk, met afstervende kroon en tekenen van bloedingsziekte.

Gelukkig vinden we vandaag een vervanger binnen de bebouwde kom van Steenderen: naast de boerderij aan Wehmerstraat 1 staat een prachtige, gezonde en hoogopgaande witte paardenkastanje, die we nu opnemen in het Register van Monumentale Bomen. De eigenaren zijn gelukkig trots op de boom!
Ook een oude knot-es bij de ingang van hetzelfde perceel is van historische waarde. 

Tot nu toe roepen de Steenderense bomen gemengde gevoelens op. Gelukkig is ons volgende doel heel succesvol: tussen het dorp en de IJssel ligt, voorbij de Bronkhorster Molen, de boerderij Spaensweert. Een heel bijzondere locatie, al genoemd vanaf de 14e eeuw. Op een rivierduin in de IJsselwaard zijn een boerderij, een hoog vierkant huis en een markante bomenbeplanting te zien. Het hoge huis blijkt een uit de 16e eeuw daterende Spieker te zijn, die ooit diende als hooi-opslagplaats en sinds de negentiende eeuw als woning wordt gebruikt. 

De boerderij is in de 2e Wereldoorlog verwoest en na de oorlog herbouwd.
De eigenaar bewoner van de Spieker leidt ons rond.
Heel markant zijn de groepen eiken aan de zuid en westzijde van het terrein: drie groepen van 6, 2 en 3 eiken blijken dienst te hebben gedaan als IJsbreker: voordat hier een hoge IJsseldijk lag waren er frequent overstromingen tot rond Spaensweert, waarbij in het verleden regelmatig zware ijsgang boerderij en Spieker bedreigde. De eiken dienden de bebouwing te beschermen tegen het ijs!
De eigenaar vertelt ons dat er tussen de zomereiken ook wintereiken staan. Ongelovig bekijken we de bomen kritisch: centraal staan twee afwijkende exemplaren, die onmiskenbaar Moseiken (Quercus cerris) blijken te zijn!
We besluiten deze hele eikengroep als ‘De IJsbrekers’ op te nemen in het Register van Monumentale Bomen!


Ook in de tuin rond de Spieker staan bijzondere bomen: een hoge, zware paardenkastanje, drie linden, twee beuken en twee esdoorns vinden we alle voldoende waardevol om ook te registreren, vanwege het landschappelijke belang en het fraaie ensemble. Een forse linde nabij de boerderij heeft helaas door recent kandelaberen een groot deel van haar schoonheid verloren.
Jammer genoeg heeft de eigenaar geen gegevens over de leeftijd van de bomen. Zijn familie heeft de Spieker in 1893 gekocht. Wellicht dateren de bomen uit die tijd hoewel een iets eerdere aanplant ook mogelijk is.
Aan de westzijde van Steenderen constateren we dat er meerdere fraaie lindelanen lopen van het dorp richting Bronkhorst, richting Olburgen en langs het Aviko-terrein. De mannen van HSL zullen deze nog verder fotograferen en beoordelen. De lanen willen we wegens hun grote landschappelijke waarde ook opnemen in het Register. 
Aan het slot van onze ronde bezoeken we op initiatief van Harry en Frans twee van hun zorgobjecten: enkele enorme Canadese populieren in een houtwal nabij de Leemstraat. Met name één exemplaar blijkt verrassend groot: deze reus met een omtrek van ruim 7 meter en een hoogte van 33 meter is de grootste boom van de dag! Ook deze boom nemen we graag op in het Landelijk Register! 

Tekst Jeroen Philippona

Foto’s Joost Bakker

(Redactie.) Na dit rondje zijn er in de gemeente Bronckhorst 226 monumentale en 9 potentiele monumentale objecten geregistreerd. Dat kunnen dus individuele bomen zijn maar soms ook bomenlanen ,dus in feite zijn er nog veel meer geregistreerd.

Flauwe grap?

Onlangs werden we opgeschrikt door het bericht dat veel van de monumentale Thuja’s (Reuzenlevensboom) langs het kerkhof van Hengelo (genoteerd op de landelijke registratie van monumentale bomen met nr.1687234) voorzien waren van gele stippen. Dat betekend meestal het einde van de boom. De gemeente meldde ons echter dat het om een flauwe grap ging (nou ja flauwe? je zal maar iemand met een kettingzaag opdracht geven om alle gele stippen om te leggen) Door de gemeente is slechts 1 boom aangemerkt en ze hebben geen idee wie de andere stippen gezet heeft. Nog niet zo lang geleden gebeurde hetzelfde op landgoed Hackfort waar een overijverige stagiaire kwistig met de spuitbus had staan zwaaien. Daar was sprake van een vergissing die middels een rondgang met schuurpapier weer hersteld werd.

Thuja plicata (Reuzenlevensboom) in Hengelo

BOODSCHAP!!

Vallen al die gele stippen op? Probeer het te verifiëren en anders doen wij het voor je

Monumentale knotlinde Hengelo (Gld) blijft behouden

Wel moeten er maatregelen genomen worden om de boom zo lang mogelijk te behouden.

De kroon van de boom wordt verkleind door de kroondelen in te korten en de breukgevoelige  takken te verwijderen. Dit is nodig om het gewicht in de kroon van de boom te verminderen  en zo de kans op omvallen of afbreken te verkleinen. Het inkorten van de kroondelen  gebeurt nadat de boom al haar bladeren heeft laten vallen. 

Om de boom toch nog zo lang mogelijk te behouden zijn deze maatregelen noodzakelijk. 

Slechte conditie, toch levensvatbaar 

De conditie van de boom is slecht. De boom is aangetast door honingzwam waardoor  in de stamvoet en in een klein deel van de wortelkluit houtrot is ontstaan. Daarnaast zijn er kroondelen ingerot wat de kans op afbreken verhoogd. Ook is de stam volledig hol met een restwand van ongeveer 5 cm en vertoont de boom lichte scheefstand richting de rijbaan. Dit is vastgesteld via een picus meting. 

Boven. De picus meting in uitvoeringen het resultaat.

Ondanks dat de conditie van de linde onvoldoende is, is de boom nog wel levensvatbaar.  

Second opinion 

Eind 2020 heeft de gemeente Bronckhorst een omgevingsvergunning aangevraagd voor het  kappen van de monumentale linde aan de Regelinkstraat in Hengelo Gld. Door diverse  bezwaren (o.a. van de Vereniging Bomenbelang Bronckhorst) heeft gemeente Bronckhorst de vergunningaanvraag ingetrokken en een second  opinion uit laten voeren. Het doel van deze second opinion was om duidelijkheid te geven of  de monumentale linde nog duurzaam behouden kan blijven. De uitkomst van de second  opinion is besproken met Vereniging Bomenbelang Bronckhorst. 

Ook de Vereniging Bomenbelang Bronckhorst heeft via de Bomenwacht Oost Gelre een  onafhankelijke boomspecialist ingeschakeld. Gezamenlijk zijn alle partijen tot een  eensluidend antwoord gekomen : met wat simpele maatregelen kan de boom nog jarenlang behouden blijven.

Nog meer monumentale bomen

Onze bomenridders Jeroen Philippona, coördinator van de Landelijke Bomenstichting en ons lid en boominspecteur Joost Bakker hebben onlangs weer een rondje monumentale bomen gedaan in onze gemeente. Daarbij hebben ze 42 !! nieuwe objecten bekeken (solitair bomen of boomgroepen) die binnenkort aan het landelijke register monumentale bomen zullen worden toegevoegd of zullen worden geüpdatet als ze al in het register voorkomen.

Het ging deze keer om 34 rode beuken voornamelijk in groepen,1 groene beuk, 3 zomereiken, 1 tammekastanje,1 Hollandse linde,1 zomer linde en 1 walnoot.

Alle bomen zijn binnenkort te bewonderen op https://bomen.meetnetportaal.nl/ van de Bomenstichting.

Een heel bijzondere beuk werd tijdens deze trip ook gevonden. Een beuk met de inscriptie R.S. 16 juni 1913. En dan te bedenken dat op die datum de boom al zo dik was dat je er je naam in kon kerven.

Ook de onderstam van die andere Sarah m,n rok zakt af beuk ziet er heel apart uit. Vermoedelijk in het verleden op een heuveltje gestaan.

 

Nieuwe monumentale bomen.

Jeroen Philippona, coördinator van de Landelijke Bomenstichting en ons lid Joost Bakker hebben onlangs weer een rondje monumentale bomen gedaan in onze gemeente. Daarbij hebben ze 10 nieuwe objecten bekeken (solitair bomen of bomenrijen) die binnenkort aan het landelijke register monumentale bomen zullen worden toegevoegd of zullen worden geupdated als ze al in het register voorkomen. Alle foto’s zijn genomen door Joost Bakker.

Opmerking                                                                                                                                              Tijdens hun rondgang is het de mannen opgevallen dat met name de eiken in de Achterhoek momenteel matig tot ernstig zijn aangetast door de rupsen van de kleine en grote wintervlinder en de groene eiken bladroller.

Verschillende objecten werden bekeken en gemeten op het landgoed Den Bramel, waarvan overigens al enkele in het nationale bomenregister voorkomen. Zo staat daar  bijvoorbeeld de hoogste Douglas van de Achterhoek. (onder het pijltje, Pseudotsuga menziesii) Hoogte 42.8mtr.

Als u wilt weten waar de hoogste bomen ter wereld voorkomen en hoe hoog ze kunnen worden, lees dan ook eens dit artikel op de website (https://bomenbelang.nl/hoe-hoog-wordt-een-boom/)

Op het landgoed staat een  monumentale beukenrij van 18 groene beuken met een doorsnede van 3.85-4.00 mtr.Dat is best bijzonder want de laatste jaren  sneuvelen  er  veel  beuken  als  gevolg  van de droogte.

Een rij van 28 eiken op hetzelfde landgoed had een  gemiddelde omtrek van 3.44 mtr en een geschatte leeftijd van 120 jaar.

In de omgeving van de Galgengoorweg bij vorden werd een Hollandse Linde gemeten met een omtrek van  4.00, een hoogte van 222.6 mtr. en een geschatte leeftijd van 180-200 jaar oud

Tenslotte nog een eik zoals een vrijstaande eik er uity hoor te zien bij de boerderij het Hietink aan de Deldense weg bij Vorden.

Deze en ook de overige opgemeten bomen zullen binnenkrot bijgeschreven worden in het landelijke register monumentale bomen. U kunt ze terugvinden onder de volgende link. https://www.monumentaltrees.com/nl/nld/gelderland/bronkhorst/

Denkt u dat er bij u in de buurt ook één of meer bomen staan die een plaats verdienen in het register, laat het ons dan weten. Hieronder volgen nog even de regels waaraan de bomen moeten voldoen.

Een boom is monumentaal als hij aan drie voorwaarden voldoet: hij moet minimaal 80 jaar oud zijn, voldoende gezond en vitaal om nog zeker tien jaar levensvatbaar te blijven en voldoen aan één van de andere criteria: beeldbepalend, cultuurhistorisch waardevol, een zeldzame soort of variëteit, ecologisch waardevol en qua omvang, hoogte, ouderdom of anderszins zeldzaam. Niet iedere 80-jarige boom is dus monumentaal.

Bijzondere bomen in Baak

Vereniging Bomenbelang Bronckhorst heeft onlangs met een lid van de landelijke Bomenstichting bomen in Baak bekeken die of al in het Landelijk Register van Monumentale Bomen staan of daar inmiddels in thuis horen. Vooral rondom Huize Baak staan veel bijzondere bomen.

De dikste populier van Nederland staat in Baak, met voorzitter Ab van Peer van Vereniging Bomenbelang Bronckhorst

Lees verder

Lente: inheemse prunussoorten

Vanaf het vroege voorjaar tot en met april bloeien drie inheemse prunussoorten. De eerste  is de sleedoorn (prunus spinosa). Daarna komt de wilde zoete kers (prunus avium). En de laatste die in bloei komt, is de Europese vogelkers (prunus padus). Deze drie rekenen we tot de ongeveer 40 wilde boomsoorten die vanaf het begin van de jaartelling tot nu toe nog steeds in Nederland en directe omgeving voorkomen.

Sleedoorn in een bosrand op landgoed Hackfort in Vorden (foto: Dick van Hoffen).

De sleedoorn is zelfs aangetroffen bij de man die in 1991 in het ijs gevonden werd op de grens van Oostenrijk en Italië, bekend als Ötzi. De ouderdom kon worden geschat op ongeveer 5200 jaar! Hij had 14 houtsoorten bij zich, waaronder vruchten van de sleedoorn.

De diepblauwe pruimen van de sleedoorn zien er zeer verleidelijk uit, maar stop ze niet in je mond. De vrucht heeft een zure en wrange smaak. Vandaar waarschijnlijk de Nederlandse volksnamen voor de sleedoorn: bekkentrekkers en trekkebek.

Zeer vroeg in het voorjaar, als de winter nog niet echt is weggetrokken, zie je de witte bloesem van de sleedoorn als witte wolken in de bosranden en langs houtwallen. Het duurt tot de late herfst voordat de kleine pruimen met hun grote pitten rijp zijn en blauwzwart verkleuren.

De sleedoorn, maar ook de wilde zoete kers en de Europese vogelkers, zijn familie van de roosachtigen. Ze hebben allemaal steenvruchten, net zoals de pruim, de perzik, de amandel en de abrikoos. De roosachtigen tellen tussen de 3000 en 4000 soorten en 120 geslachten.

Vergelijken we de sleedoorn met zijn familiegenoot de kers, dan valt op hoe traag zijn ontwikkeling is van bloei tot rijpheid. De kers bloeit later; soms kunnen de kersen al in mei geplukt worden, terwijl de sleedoorn dus pas laat in het najaar rijp is.

Omdat de sleedoorn in Europa zo overvloedig voorkomt, is het geen wonder dat al vroeg pogingen zijn ondernomen om ze te veredelen. Met name de Kelten selecteerden de sterkste en mooiste struiken. Uit archeologische vondsten bleek dat de pitten van de pruimen steeds groter worden en dat de Kelten dus succes hadden met hun veredelingswerk.

Zo zijn de huidige pruimenbomen afstammelingen van de oorspronkelijke wilde sleedoorns.

In Nederland komt de sleedoorn vrij algemeen voor in bosranden op de wat betere gronden. De overgang van open plekken naar bossen noemen we mantelbegroeiingen of –zomen. Bijvoorbeeld in de Twentse houtwalbeken komen deze begroeiingen voor. Deze beken kenmerken een oud cultuurlandschap waar de mens aan beide zijden van de waterloop een wal opwierp om zo de beek in toom te houden. Liggen deze wallen buiten het bos, dan zijn ze begroeid met zeer dicht en doornig struweel, dat vooral bestaat uit sleedoorn en bramen. Deze struwelen kunnen uitgroeien tot opgaande bosjes met soms wel 20 soorten houtige gewassen.

Van de sleedoornpruimpjes worden veel producten gemaakt, onder andere in de Voerstreek (een sleedoornjenever) en de bekende Slivovitsj uit midden-Europa en de Balkan. Aftreksels van de bladeren worden verwerkt tot thee die goed is voor de nieren, aftreksels van de wortels als laxeermiddel en aftreksels van de bloemen voor schoonheidsmiddelen. De vruchten zijn tenslotte ook te gebruiken als aansterkend middel, voor het zuiveren van de huid en voor afdrijving van urine.

Wilde zoete kers

Zijn de sleedoorns en de Europese vogelkers meer struikvormers, de wilde zoete kers is een echte boom die zelfs in Nederland een hoogte van ruim 35 meter kan bereiken. De dikste heeft een omtrek van bijna 4 meter op 1.30 meter hoogte. De oudste wilde zoete kers in Nederland telt 120 jaar.

De wilde zoete kers (foto: Joost Bakker).

De zoete kers komt in heel Europa voor, in Nederland voornamelijk op de leemhoudende gronden in het zuiden en oosten. Hier zaait hij zich ook via de vogels op natuurlijke wijze uit. Kijk maar eens goed langs de wandelpaden op bijvoorbeeld landgoed Hackfort bij Vorden, waar veel zaailingen staan, nu goed te herkennen aan de bloei.

Het hout van de wilde kers is zeer geschikt als meubelhout, voor muziekinstrumenten en beeldhouwwerken en zeer geliefd door de mooie warme glans.

De vruchten worden onder andere gebruikt in vlaaien en voor het maken van de beroemde kirsch uit Zwitserland, de Vogezen en het Zwarte Woud.

De zoete kers wordt ten slotte op boomkwekerijen veel gebruikt als onderstam voor het enten van veredelde pruimen en kersen.

Joost Bakker

Nu 152 locaties met monumentale bomen in gemeente Bronckhorst

Op zaterdag 2 november heeft Vereniging Bomenbelang Bronckhorst onder leiding van Jeroen Philippona van de landelijke Bomenstichting weer een aantal (potentieel) monumentale bomen aangewezen die in het landelijk register thuishoren en daardoor een betere bescherming krijgen. Deze keer gebeurde dit in Hengelo, Keijenborg en Hummelo. Aan het landelijk register van monumentale bomen zijn zeven locaties toegevoegd: de oprijlaan naar Het Meenink in Hengelo (een enkele rij met eiken die van oudsher doorloopt tot aan de overkant van de provinciale weg naar Vorden), de laan met zomerlindes tussen Hengelo en Keijenborg, twee Hollandse lindes aan de Wolsinkweg in Keijenborg, de eikenlaan aan de Hoegenstraat in Zelhem, een driestammige tamme kastanje en een zilverlinde aan de Hummeloseweg in Zelhem, een groene beuk tegenover deze locatie en een Hollandse linde aan de Hessenweg in Hummelo.

De route begon (in de regen) bij landgoed Het Meenink in Hengelo, dat normaal gesloten is voor publiek (foto: Gerlinde Bulten).

Lees verder

Presentatie tweede fietsroute langs monumentale bomen rondom Hengelo

Op vrijdag 29 maart presenteerde Vereniging Bomenbelang Bronckhorst haar tweede fietsroute langs monumentale bomen. Deze voert vanaf het kerkhof in Hengelo via de landgoederen Het Kervel, Kieftskamp, Onstein, Medler, de Wiersse en Zelle terug naar het beginpunt. De lengte bedraagt 31 kilometer.

Wethouder Hofman met enkele leden van Vereniging Bomenbelang voor één van de monumentale bomen op het kerkhof van Hengelo: een gezonde tamme kastanje uit 1890 met een stamomtrek van 355 cm (foto: Gerlinde Bulten).

Bij landgoed Het Kervel staat deze zomereik uit 1860-1870 met een stamomtrek van bijna 4 meter (foto: Gerlinde Bulten).

In het landgoed Kieftskamp staat twee gezonde monumentale beuken uit 1880-1890, geflankeerd door twee dode kastanjebomen (foto: Gerlinde Bulten).

De fietsroute komt langs een 20-tal bijzondere monumentale bomen.

De route begint bij de ingang van het kerkhof in Hengelo. Deze laan met in totaal 37 thuja’s is geplant rond 1900. De dikste boom heeft een stamomtrek van 340 cm.

Deze dikke geknotte linde staat in de Regelinkstraat in Hengelo. De boom stamt uit de periode 1750-1800.

Vlakbij Linde staat deze opmerkelijke beuk in blokvorm. Deze is geplant tussen 1890 en 1900.

Bij landgoed Zelle aan de weg richting Ruurlo staat deze zomereik met een stamomtrek van 515 cm en een hoogte van 36 meter.

Lees verder